อย่าชะล่าใจ ใครมีผื่นแบบนี้ เช็กด่วน!!!
วานนี้ (9 เม.ย.68) เฟซบุ๊ก Tensia ได้ออกมาโพสต์ภาพผิวหนังที่มีเส้นเลือดฝอยโผล่ขึ้น ลักษณะคล้ายใยแมงมุม หรือที่เรียกว่า ผื่นรูปแมงมุม (Spider nevi) ระบุว่า…
ผื่นรูปแมงมุม (Spider nevi) สัญญาณเตือนว่าตับของเราอาจไม่ปกติ
ผื่นนี้ไม่ใช่แค่ผื่นธรรมดา แต่มันเกิดจากหลอดเลือดแดงจิ๋ว (arterioles) ขยายตัวมาก จนทำให้เห็นหลอดเลือด และกระจายไปตามแขนงหลอดเลือด ฝอยคล้ายแมงมุม พบได้บ่อยบริเวณใบหน้า คอ อกส่วนบน และแขน
หากกดตรงกลางแล้วสีจางหาย พอปล่อยมือ สีแดงจะกลับมา นี่คือจุดสังเกตสำคัญ สาเหตุที่อันตรายที่ตับแข็งค่ะ
1. ตับแข็ง
→ ตับเต็มไปด้วยก้อนตะปุ่มตะป่ำสลับกับพังผืด
→ เลือดจากทางเดินอาหารผ่านตับลำบากมากจนความดันเลือดดำสูง (Portal hypertension)
→ ระบบเลือดพยายามหาทางกลับหัวใจโดยไม่ผ่านตับ เร่งสร้างสารสร้างหลอดเลือด VEGF จำนวนมาก
→ เลือดคั่งในเส้นเลือดฝอยที่ผิวหนัง
→ กระตุ้นการขยายตัว + สร้างหลอดเลือดใหม่ของหลอดเลือดฝอย
→ เกิดผื่น Spider nevi
พร้อมกันนั้น…
2. ตับแข็ง
→ การกำจัด estrogen ลดลง
→ ระดับฮอร์โมน estrogen ในเลือดสูงขึ้น
→ Estrogen กระตุ้น estrogen ตัวรับบนเส้นเลือดฝอยที่ผิวหนัง
→ เกิดการขยายตัวของหลอดเลือดแบบรังสี (radiating pattern)
→ เกิดผื่น Spider nevi
โดยกลไกนี้ก็เกิดในเพศชาย เช่น เพราะ testosterone ต้องเปลี่ยนเป็น estrogen แล้วขับออกทางตับ
แต่ไม่ใช่ว่าจะมีแต่ตับแข็งนะคะ โรคที่พบได้อีก คือ
– การตั้งครรภ์ (เพราะมี estrogen สูง)
– ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ (Thyroid ขยายหลอดเลือดได้)
– การใช้ยาที่มี estrogen เช่น ยาคุมกำเนิด
ดังนั้น ถ้าจะมาจากตับแข็งจริง มักจะพบหลายผื่น บนหน้าอก/หลัง, มีสัญญาณอื่นๆ ของตับแข็ง: ฝ่ามือแดง, ท้องโต ฯลฯ
ดังนั้น มาดูแลตับของเรากันเถอะค่ะ
– หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์
– ตรวจเช็คไวรัสตับอักเสบ (B, C) และรับวัคซีนหากจำเป็น
– ควบคุมอาหารและออกกำลังกายสม่ำเสมอ
– พักผ่อนให้เพียงพอ
– ตรวจสุขภาพประจำปี โดยเฉพาะถ้ามีปัจจัยเสี่ยง
ดูแลสุขภาพตับดีๆ นะคะ น้องแทบจะแบกทุกหน้าที่ไว้ในตัวคนเดียวเลย
ความรุนแรงของตับพัง 6 ระดับ
สาเหตที่พบบ่อย: ดื่มแอลกอฮอล์เรื้อรัง, อ้วน/ดื้ออินซูลิน, ไวรัสตับอักเสบ B และ C
Level 1 – ตับปกติ (Healthy liver) เรียงตัวเป็นโซน โซนละ 6 เหลี่ยม ผังเมืองสวยงาม การจราจรเลือดไหลสะดวก ไม่มีอาการใดๆ ผิดปกติ
Level 2 – ไขมันพอกตับ (Hepatic steatosis) แอกอฮอล์กระตุ้น/อ้วน/ภาวะดื้ออินซูลิน ให้เซลล์สร้างไขมัน +ไขมันส่งออกไม่ทัน ไขมันเริ่มสะสมเป็น droplet มากขึ้นเรื่อยๆ เซลล์ตับเริ่มถูกยึดครองโดยไตรกลีเซอไรด์ ไม่มีอาการใดๆ แต่ตรวจเลือด อาจพบค่าเอนไซม์ตับสูงเล็กน้อย เพราะเซลล์ตับเริ่มเสียหาย
Level 3 – ตับอักเสบจากไขมัน (Steatohepatitis) ไขมันที่สะสม โดยเฉพาะในรูปกรดไขมัน เริ่มรบกวนเซนเซอร์ในเซลล์ กระตุ้นภาวะ stress เซลล์เริ่มผลิตสารก่ออักเสบ เรียกเม็ดเลือดขาวมา ในที่สุดตับเริ่มอักเสบลุกลามไปทั่ว แต่หายได้ จะเริ่มมีอาการของตับอักเสบ ปวดท้อง ตัว/ตาเหลือง ค่าเอนไซม์ตับสูงขึ้นมาก
Level 4 – ตับก่อพังผืดแผ่ไปทั่ว (Fibrosis liver) ไขมันและแอลกอฮอล์ ทำร้ายตับแบบเรื้อรัง ผังเมืองหกเหลี่ยมเริ่มหายไป ถูกแทนที่ด้วย เนื้อตับที่งอกผิดรูป (Regenerative nodule) สลับกับพังผืด ที่ทำให้เส้นเลือดเริ่มผิดปกติ อาจพบแค่ค่าเอนไซม์ตับสูงขึ้นแบบ level 2 ไม่มีอาการใดๆ
Level 5 – ตับแข็ง (Cirrhosis) การทำลายเรื้อรัง มาถึงจุดที่ทั้งตับ เต็มไปด้วยเนื้อตับที่งอกผิดรูป พังผืดกระจายทั่วไปตับ ผังเมืองเสียหาย ไม่เป็นหกเหลี่ยมต่อไป ทางเดินเลือดบิดเบี้ยว เลือดผ่านยากมาก เซลล์ตับทำงานน้อยลงมาก เต็มไปด้วยอาการของตับแข็ง ตัว/ตาเหลือง ท้องมาน ผื่นแมงมุม ฝ่ามือแดง ค่าผลเลือดตับผิดปกติเกือบทั้งหมด
Level 6 – มะเร็งตับ (Hepatocellular carcinoma) เซลล์ตับที่โดนทำลายเรื้อรัง ตัวที่รอดบางตัว เริ่มมี DNA เสียหาย จนเสียการควบคุม ในการแบ่งเซลล์ในที่สุด
ส่วนผลจากไวรัสตับอักเสบ จะเรียกภูมิคุ้มกัน (NK cell + CD8+ T cell) มาทำลายตับ ซึ่งอาจจะไม่มีอาการเหมือน Level 2 หรืออักเสบกำเริบขึ้นมาเหมือน Level 3 ก็ได้ หากไมรักษาจะดำเนินไปเป็น Level 4-5-6 เหมือนกันทุกประการ
สงกรานต์นี้ สายดื่มสายดริ๊งก์ ก็เบาๆ กันหน่อยนะคะ อย่าปล่อยให้สายเกินไป